Ως διαταραχές προσωπικότητας μπορούμε να ορίσουμε ορισμένα δυσλειτουργικά μοτίβα- χαρακτηριστικά στη δομή προσωπικότητας του ατόμου, τα οποία υφίστανται σε ένταση που επηρεάζει τη λειτουργικότητα του ατόμου και την ποιότητα της καθημερινότητας ή και των διαπροσωπικών του σχέσεων.
Οι πιο συχνές διαταραχές προσωπικότητας, τις οποίες αντιμετωπίζουμε στο ιατρείο είναι:
- Οριακή (μεταιχμιακή) διαταραχή προσωπικότητας:
Ως οριακή (μεταιχμιακή) διαταραχή προσωπικότητας (borderline personality disorder) ορίζεται μία δυσλειτουργική δομή, τα χαρακτηριστικά της οποίας βρίσκονται στο «μεταίχμιο» νεύρωσης και ψύχωσης. Οι ασθενείς εμφανίζουν αστάθεια στο συναίσθημα, στις διαπροσωπικές σχέσεις και ως προς την εικόνα εαυτού.
Οι μεταιχμιακοί ασθενείς χαρακτηρίζονται από έντονη παρορμητικότητα στη συμπεριφορά τους, ζητήματα ταυτότητας, διχοτομική σκέψη και μεγάλη δυσκολία σε θέματα εμπιστοσύνης. Περιγράφουν ένα συναισθηματικό και υπαρξιακό κενό, μια δυσκολία ουσιαστικά να νιώσουν. Η διάθεσή τους, πέρα από ασταθής, χαρακτηρίζεται και από έντονες συναισθηματικές εκρήξεις, τις οποίες το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει και να διαχειριστεί.
Φαινόμενα αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικότητας είναι πολύ συχνά. Όλα αυτά, συνθέτουν μία πολύπλοκη δομή προσωπικότητας, η οποία πολλές αποτελεί συχνά μία θεραπευτική πρόκληση και αντιμετωπίζεται με συνδυασμό φαρμακοθεραπείας (αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά, σταθεροποιητές της διάθεσης) και ψυχοθεραπείας.
- Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας:
Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από ένα διάχυτο αίσθημα μεγαλείου ως προς τη σημαντικότητα του εαυτού, την ανάγκη για θαυμασμό και την έλλειψη ενσυναίσθησης.
Τα άτομα με ναρκισσιστική δομή εκμεταλλεύονται συχνά τους άλλους, με αποτέλεσμα να γίνονται θύτες και να μετατρέπουν τους άλλους σε θύματα, στο πλαίσιο των διαπροσωπικών τους σχέσεων.
- Εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας:
Η εξαρτητική διαταραχή χαρακτηρίζεται από διάχυτη, υπερβολική ανάγκη για φροντίδα από άλλους, εξαιτίας της λανθασμένης αντίληψης του ατόμου ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα. Αυτό έχει ως συνέπεια, το άτομο να προσκολλάται, να αναπτύσσει συμβιωτικούς δεσμούς και να βιώνει έντονο φόβο εγκατάλειψης.
Επιπλέον των διαπροσωπικών προβλημάτων, τα άτομα με εξαρτητική δομή προσωπικότητας αντιμετωπίζουν δυσκολία στη λήψη καθημερινών αποφάσεων ή στην ανάληψη ευθυνών γενικότερα.
Δυσκολεύονται να εκφράσουν κάποια διαφωνία και να προβούν σε αντιπαράθεση, εξαιτίας του φόβου αποχωρισμού.
- Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας:
Η αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από μία εικόνα κοινωνικής αναστολής, αισθήματα ανεπάρκειας, ακραία ευαισθησία στην αρνητική κριτική και αποφυγή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Τα άτομα περιγράφουν τους εαυτούς τους ως αμήχανους, αγχώδεις, μοναχικούς και γενικώς νιώθουν ανεπιθύμητοι και ανασφαλείς.
- Ψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας:
Η ψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας διαφοροποιείται από την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, καθώς δεν περιλαμβάνει ιδεοληψίες ή τελετουργίες ψυχαναγκασμών.
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ατόμων συμπεριλαμβάνουν υπερβολική ανάγκη τήρησης προγράμματος, υπεραπασχόληση με λεπτομέρειες, τελειοθηρία, ευσυνειδησία, σχολαστικότητα, ακαμψία σκέψης. Τα άτομα είναι συνήθως ιδιαίτερα ενοχικά.
Στην ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα μέγιστη σημασία έχει το αίσθημα του ελέγχου.
Λοιπές διαταραχές προσωπικότητας που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι:
- Παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας.
- Σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας.
- Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας.
- Οιστριονική διαταραχή προσωπικότητας.
- Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας.